De Westerse filosofie door Peter Weeda 1 (de natuurfilosofen)

Xenophanes

De advaita is niet de enige filosfie van de oude wereld. Ook in de Westelijke wereld waren er allerlei ontwikkelingen. Hier de voornamelijk Westerse filosofie door Peter Weeda

De filosofie of wijsbegeerte 

·      Mythen

Rond 700 BC worden veel mythen in Griekenland opgeschreven, bekend zijn Homerus en Hesiodus. Door dat opschrijven ontstaat een nieuwe situatie, als iets is opgeschreven kun je er makkelijker over discussiëren. Bijvoorbeeld Xenophanes (ca. 545) die zei dat de goden wel erg veel op mensen leken.

·      Natuurfilosofen

Zo worden de eerste filosofen in Griekenland wel genoemd. Zij namen aan dat iets, een oerstof, altijd had bestaan. Maar welke? En hoe kon dat dan veranderen in iets levends? Ze gingen op zoek naar natuurprocessen, iets anders dan te verwijzen naar een godenwereld, maar een meer wetenschappelijke methode.

1.    Thales uit Milete. Hij reisde veel. Hij voorspelde in 585 een zonsverduistering. Water was de oorsprong van alles. En alles is van goden vervuld.

2.    Anaximander, ook uit Milete. Onze wereld is maar 1 van vele werelden. Die bestaan allemaal in het Grenzeloos Onbepaalde.

3.    Anaximenes (570-526), ook al uit Milete. Water, aarde en vuur ontstaan allemaal uit Lucht, het oerelement.

4.    Parmenides (540-480), uit Elea en dus 1 van de Eleaten, een groepering die nadacht over veranderingsprocessen. Ons verstand zegt: alles heeft altijd bestaan, iets kan niet uit niets ontstaan. Maar dat laatste zeggen onze zintuigen juist wel. Die hebben het dus fout, het is een verkeerd beeld, een illusie. Parmenides is een rationalist, het menselijk verstand is de bron van alle kennis.

5.    Heraclitus (540-480), uit Ephesus in Klein-Azië. Alles verandert constant, panta rhei. Je stapt nooit tweemaal in dezelfde rivier. Het goede en het kwade en alle andere tegenstellingen, het is allemaal onderdeel van god. Hij gebruikt het begrip god hier echter zeker niet in de traditionele zin. Het is meer een soort wereldverstand, ook wel Logos genoemd.

6.    Parmenides en Heraclitus waren het dus oneens. Empedocles (494-434) haalde uit beide wereldbeelden iets en bereikte een synthese. Van Parmenides nam hij over: niets verandert. Van Heraclitus: we zien voortdurend veranderingen in de natuur, we moeten onze zintuigen hierin geloven. Dus: er is meer dan 1 oerstof, het zijn er 4: lucht, water, aarde en vuur. Die mixen de hele tijd en iedere andere mix heeft weer een andere verschijningsvorm. Dat mixen wordt veroorzaakt door de twee krachten in de natuur: liefde verbindt en haat ontbindt. Zijn gedachtegoed is best wel modern: ook nu weten we dat er grondstoffen zijn en een klein aantal natuurkrachten (vier).

7.    De laatste is Anaxagoras, hij krijgt een eigen lemma.

      Anaxagoras (500 - 428)

Filosoof en fanatiek astronoom. Hij heeft dertig jaar in Athene gewoond en gewerkt en hij was degene die er de filosofie en de in Ionië ontstane wetenschappelijke onderzoeksgeest introduceerde. Hij werd overigens wegens goddeloosheid aangeklaagd en verbannen. Een leraar van Socrates. Koelbloedig man. Stoïcijn. Toen zijn zoons dood hem werd bericht zei hij: ik wist al dat hij sterfelijk was. De natuur is opgebouwd uit hele kleine deeltjes. In alles zit iets van alles, het geheel zit in ieder deeltje opgeslagen (vergelijk met DNA). Deze ondeelbare deeltjes noemde hij zaden of kiemen. Als natuurkracht introduceerde hij de Nous. Deze Nous (of geest of intelligentie) moet opgevat worden als een denkende, redelijke, almachtige, maar onpersoonlijke Geest. Een onbewogen beweger. Dankzij deze geest is er uit de oer-chaos een welgeordende wereld ontstaan.

·      Lao Tse (450)

Schrijver van de Tao te ching. Er is weinig feitelijks bekend. Dit boek beschrijft de Tao als de wortel van het bestaan. De Tao is de weg van de natuur, of de goddelijke weg. Het is de harmonie die de wereld in zich draagt en alles naar zijn doel begeleidt. Dit betekent echter niet dat mensen zich per definitie volgens de Tao gedragen. Integendeel, het grootste deel van de mensen gedraagt zich onnatuurlijk, en verstoort zo de balans binnen de Tao. Het is de taak van de Tao te ching om deze mensen weer op het juiste pad te brengen.

Een centraal thema in de Tao te ching is wu wei, wat ongeveer zoveel betekent als niet-handelen, maar meer weg heeft met het niet-proberen. Wanneer iemand wu wei handelt, probeert hij niet de omstandigheden naar zijn hand te zetten en zo de werkelijkheid te bezitten, maar laat diegene zich leiden door de flow van de natuur. Het is wat vergelijkbaar met ‘in the zone’ zitten, zoals een muzikant dat doet. Die probeert niet langer het instrument te bezitten, maar laat zich leiden door de muziek. Als we dit niet doen, dan moeten we meer moeite doen en behalen we minder resultaten, wat resulteert in meer stress.