Populaire berichten

vrijdag 20 september 2019

De Westerse filosofie door Peter Weeda, 15 (Immanuel Kant)



·      Immanuel Kant (1724-1804)
'Verlichting is bevrijding van de onmondigheid die je aan jezelf te wijten hebt.'
'Wat kan ik weten? Wat moet ik doen? Waar mag ik op hopen?’ (noot PW: in het tijdschrift Filosofie magazine beantwoordt iedere maand een denker deze vragen)
Immanuel Kant is een heel belangrijke filosoof van de achttiende-eeuwse Verlichting. Misschien wel de belangrijkste ooit. Zijn definitie is klassiek geworden: 'Verlichting is de bevrijding van de mens uit de onmondigheid die hij aan zichzelf te wijten heeft.' Kants motto is sapere aude (durf te denken), maar hij bespreekt ook de grenzen van het verstand.
In de Kritiek van de zuivere rede (ik zou trouwens niet proberen het te lezen, ondoenlijk) verenigt hij rationalisme en empirisme. De kennis van het verstand komt wel degelijk overeen met de werkelijkheid, maar dat komt omdat ons verstand zelf die werkelijkheid structureert. Tijd en ruimte, zo bedacht Kant, zijn geen absoluutheden in de wereld, maar 'aanschouwingsvormen' van ons eigen verstand. Hetzelfde geldt voor oorzaak en gevolg. 
Zich bewust van de radicale ommekeer van zijn filosofie spreekt Kant over de 'copernicaanse wending': zoals de zon niet om de aarde draait, zo ziet onze geest niet de wereld zoals die werkelijk is, maar alleen zoals die zich aan ons voordoet. In andere woorden: het Ding an sich kunnen we niet kennen, het Ding fur mich is hoe dingen zich aan ons voordoen.
In de Kritiek van de praktische rede ontwikkelt Kant daarna een morele filosofie. God en geweten zijn ideeën die op de grens van de rede liggen; ze begeleiden ons denken maar hebben geen enkele zekere inhoud. De enige 'kritische' moraal is een zuiver formele: handel zo, dat je handelingen steeds tot algemene wet kunnen worden verheven. Daaruit volgt bijvoorbeeld dat je niet zou moeten liegen, omdat een wereld waarin iedereen elkaar bedriegt onleefbaar is. Kant hanteerde hiervoor Het categorische Imperatief. Dat is een beroemde kreet geworden. Een soort zedelijke wet. Categorisch wil zeggen: het geldt altijd en imperatief: het is een gebod, je kunt er niet aan ontkomen. De gulden regel: wat gij niet wilt dat u geschiedt. De zuivere instelling is bepalend of je een ‘zedelijke’ handeling hebt verricht.
Kant sterft op 79-jarige leeftijd. Zijn laatste woord is 'Genug' J

Geen opmerkingen: