· Barok (17e eeuw)
Was de Renaissance eenvoudig en harmonieus, de kunst uit de Barok was grillig. Veel spanningen en veel contrasten, een overdaad van vorm en heftigheid van gevoelsuitdrukking. Veel ijdelheid, anderzijds veel memento mori. Veel godsdienststrijd. Shakespeare was een wegbereider van de barok (De wereld is een schouwtoneel). Veel materialisten, zoals de Brit Thomas Hobbes. Alles bestaat uit stofdeeltjes, uit atomen. Ook veel determinisme, de wereld is een grote machine, de vrije wil bestaat niet. De belangrijkste filosofen: Descartes (EL), Spinoza (EL) en Locke (EL). Er was een vroeg, hoog- en laatbarok, de laatste heet ook wel Rococo. ·
Godsdienststrijd in Nederland
In de 17e eeuw werd het gereformeerd protestantisme in Nederland geplaagd door een denkstrijd. Johannes Coccejus (1603-1669) en de puritein Gisbertus Voetius (1589-1676) waren het niet eens over sabbatsrust en de verbondsleer. Dit conflict verdeelde de gereformeerde kerk tot ver in de achttiende eeuw in de elkaar bestrijdende partijen van Coccejanen en Voetianen.
· Adam Smith (1729 – 1790)
Schotse verlichtingsdenker, vriend van Hume, de andere gigant van toen. Twee meesterwerken: Theorie van de morele gevoelens gaat over morele oordelen, die hebben we omdat we empathisch zijn en zien wat anderen doen, alleen zouden we eigen belangen minder moeten laten meespelen. Zijn tweede grote boek is economisch van aard: De welvaart van landen. Eigenbelang is goed want we willen niet alleen geprezen worden, maar ook prijzenswaardig zijn. Streven naar zelfperfectie zorgt ervoor dat we andere mensen goed gaan behandelen. Als iedereen dat doet hebben we kapitalisme en faire handel en wordt het beter voor allen, materieel en moreel. Maar er zijn valkuilen: vriendjespolitiek, hebzucht en ongelijkheid. Niet te veel verschil arm en rijk. De staat is onpartijdige waarnemer, en niet teveel willen regelen. Visie is een olifant die het uitzicht belemmert (FM juni 2019, p 60 vv).
· Lou Andreas-Salome (1861-1937)
Een onafhankelijk denker die zich op verschillende disciplines toelegde: filosofie, literatuur en later in haar leven de psychoanalyse. Omarmde het leven, inclusief smart en pijn. Ontmoette in 1882 Nietzsche. Schreef over feminisme en seks, werd later psychoanaliste. Ontmoette Rilke en Freud.
· John Stuart Mill (Engeland 1806 - 1873)
De grondlegger van het moderne liberalisme, een Britse rationalist en radicaal aanhanger van de Verlichting. Zijn vader had hem een toonbeeld van utilitarisme willen maken, geholpen door huisvriend Jeremy Bentham. In zijn klassieker (1859) On liberty verdedigt Mill ook de grote importantie van het vermogen individuele spontaniteit te ontwikkelen. Dat schrijft hij mede omdat hij, toen hij in een depressie was beland, veel steun had ook gedichten van Wordsworth. Verdere hoofdwerken: The principles of political economy (1848), Utiilitarism (1863), Autobiography (1873).
Geen opmerkingen:
Een reactie posten