Empathie

Als we het hebben over coaching empathie natuurlijk belangrijk. Hoe kijken we daar naar vanuit de Advaita? Hier een aanzet van Volker Hinten.

Vanuit de werkgroep psychotherapie/psychiatrie en non-dualiteit heb ik me voorgenomen me onledig te houden met de attitude van “de hulpverlener” waarbij het zwaartepunt wordt gelegd op zijn of haar vermogen tot empathie. Om te voorkomen dat de onledigheid tot een te grote verdichting komt heb ik me voorgenomen me voornamelijk te baseren op ervaringen vanuit mijn eigen werkpraktijk. Ik heb nu eenmaal wel een goede, maar ook een zeer luie inborst.
Verwijzingen naar wetenschappelijke onderzoeken aangaande dit onderwerp zult u in deze bijdrage moeten ontberen, maar mocht u na het lezen toch een behoefte ervaren om een wetenschappelijk onderbouwd onderzoek c.q betoog tot u te nemen, dan verwijs ik u naar Dr. Douwe Tiemersma die u graag hierbij van dienst zal zijn. Wel kan ik u berichten dat er wetenschappelijke studies zijn gedaan naar de effectiviteit van de diverse methodieken binnen de hulpverlening in de brede zin des woords, en dat daarbij aan het licht is gekomen dat de “effectiviteit” van welke gehanteerde methodiek dan ook, staat of valt met het vermogen tot empathie van de hulpverlener. En dat is wat mij betreft veelzeggend.

Attitude:

non dualiteit leert mij te herkennen dat de verschijningsvormen (der wezenlijkheid) divers zijn, maar altijd voortkomen uit, omhuld worden door, en doortrokken zijn van .. wezenlijkheid. De wezenlijkheid die ik ben is nooit beperkt door de vorm waarin ik manifesteer. Dus de wezenlijkheid van “de ander” wordt ook niet beperkt door de vorm waarin “de ander” manifesteert. Dus “wezenlijk” is er geen ander dan mij. Vanuit die wezenlijkheid bestaan er dus ook eigenlijk geen “cliënten”of “patiënten.”
Zij zijn mij en ik ben hun.. ( u weet wel..Ik ben U en Gij zijd MIJ).

Empathie:

Non-dualiteit leert mij dat het onmogelijk is om niet empathisch te zijn. Het is niet een vermogen dat opgebracht moet worden door een iemand. Hoe meer stilte, hoe minder weerstand, hoe meer ruimte om te “zien.” Het is iets wat op natuurlijke wijze ontstaat vanuit genoemde attitude. Alle denkbeelden ten aanzien van manieren om empathie op te brengen versluieren alleen maar je weerstand, angst en oordeel. Er is geen manier.

Methodiek:

Methodiek gebruik je altijd. Een verschijnsel als autisme vraagt nu eenmaal een andere aanpak dan een verschijnsel als schizofrenie of psychopathie. Je reageert er sowieso anders op. Je verdiepen in, en het je eigen maken van diverse methoden van aanpak is aan te bevelen. Maar vergeet nooit dat het gereedschappen zijn, geen doelen op zich. De beste methodiek is het kennen van de valkuilen van het (hulpverleners) ego, daaraan voorbij dient zich altijd de juiste methodiek aan. Verwekt door genoemde attitude en empathie.

“De grens tussen hulpverlener en bedelaar is zeer fragiel …
niet alleen qua inkomen, maar ook qua attitude.“

Waarom veelzeggend? Het directe contact is je werkvloer. De mate waarin “de ander” de vrijheid heeft zich te manifesteren overeenkomstig zijn aanleg en eigenschappen is altijd bepalend voor de ruimte waarin (verandering) processen zich kunnen afspelen.
Hoe meer deze ruimte wordt gevuld door ideeën, regels, aannames en andere “werkelijkheden“ van de hulpverlener, hoe meer de ideeën, aannames en “werkelijkheden” van de hulpvrager worden gevoed. Dit soort symbioses tussen parasiterende eenheden zouden beter vermeden kunnen worden. Want het hele idee van een dergelijk contact is nu juist dat hulpvrager en hulpverlener “verdwijnen”. Dat het idee van afgescheidenheid wordt herkend zoals we ooit op een dag het idee St.Nicolaas hebben herkend voor wat het werkelijk is. Een schertsfiguur die ieder jaar weer opduikt, ons een glimlach ontlokt en onschuldige kinderen verandert in kleine angstige en vilein manipulerende hebzuchtige monstertjes.
Dus..hulpverlener … u bent Sinterklaas niet .. u bent niet heilig en de problemen die zich in uw dagelijkse leven voordoen verschillen nauwelijks met die van uw hulpvrager.
Misschien dat uw hulpvrager zich wel in een betere positie bevindt omdat deze zich zijn problemen dusdanig gewaar is dat íe bereidt is naar een ander mens te gaan voor hulp.
Daar zit een groot aspect van openheid en kwetsbaarheid in. Dezelfde openheid waarmee U zich van uw taak dient te kwijten. Niet om de openheid van uw hulpvrager te gebruiken ter meerdere eer en glorie van uw door methodische kennis vervormde ego, maar door beschikbaar te zijn in de stilte en ruimte die u bent. Dán zal er iets kunnen gebeuren.

De hulpverlener als gerealiseerde?

Uit sommige artikelen aangaande psychotherapie en non-dualiteit kan je opmaken dat de hulpverlener een “gerealiseerde” (wat dat dan ook mag betekenen..) zou moeten zijn.
Nu ben ik echter de mening toegedaan dat dit een wat onrealistische benadering is.
Op zijn best zal het al zeer lovenswaardig zijn als hulpverleners kennis hebben aan, of moeite nemen zicht te krijgen op, hun eigen impulsen, conditioneringen, neigingen, merkwaardigheden en aan de stilte waarin al deze verschijnselen zich voordoen. Alleen al werken vanuit de vraag of het verschil tussen hulpverlener en cliënt nu werkelijk is, kan al leiden tot een grote en werkbare verandering van attitude. En dan zal je je ook nog kunnen afvragen of iedere (psychiatrische) cliënt met een hulpvraag nou wel op zoek is naar “verlichting” c.q zingeving c.q een verlichte benadering. Het hebben doorstaan van bepaalde (ongevraagde psychotische) belevingen wil nog niet zeggen dat men dan gediend is van een dergelijke benadering. Onverdeelde aandacht, betrokkenheid of materiële hulp zoals huisvesting, inkomensbeheer, problematisch middelengebruik, belangenbehartiging, of medicatie maken over het algemeen het gros van de hulpvragen uit. En daar is uiteraard helemaal niets op tegen. Ook niet tegen een gerealiseerde hulpverlener, die kan net zo goed een uitkering regelen, belangen behartigen, teennagels knippen of iemand op z’n donder geven die tegen de afspraken in toch cocaïne heeft gebruikt.

Wordt vervolgd …

Volker Hinten