Populaire berichten

woensdag 28 maart 2012

Ouder worden tussen gelijken (Verzorgingshuis Felixoord)



SABINE DE JONG − 16/04/11, 00:00
Het wordt waarschijnlijk uw laatste stekje: het verzorgingshuis. Maar wat nu als u geen trek heeft in gaarkeukenmaaltijden en elke woensdagavond bingo? Dan kunt u terecht in een van de vele bijzondere verzorgingshuizen.

Mevrouw Franken (91) vindt het ronduit 'belachelijk'; vegetarische worstjes in het winkeltje van vegetarisch verzorgingshuis Felixoord. Die liggen er volgens haar alleen voor de 'halve' vegetariërs. Mevrouw Van Duyn (78), die tegenover haar zit, is het daar roerend mee eens: "Als je hier komt wonen heb je je maar aan te passen aan onze normen. En wij vinden vlees eten niet normaal." Dat de vegetarische worstjes geen dierlijke producten bevatten doet daar niets aan af. "Dan neem je vlees toch weer als maatstaf", licht Franken toe.

De twee vrouwen hebben net hun middagmaaltijd achter de kiezen. Een soepje vooraf, een kikkererwtenschotel met een sausje van mosterd en als toetje gembervla. Voor wie stiekem toch verlangt naar een mals stukje vlees, staat er een seitanlapje op het menu. Seitan wordt gebruikt om eten een vleessmaak te geven. "Een vleesvervanger dus", mompelt mevrouw Van Duyn. En dan fel: "Wat moet je vervangen als je nooit vlees hebt gegeten?"

Van Duyn en Franken verblijven sinds enkele jaren in Felixoord; het vegetarische zorgcentrum in het Gelderse Oosterbeek. Omringd door bomen, een kruidentuin en een grote vijver, ligt het tehuis in een oase van groen. Uit het hele land komen ouderen naar het enige vegetarische zorgcentrum in Nederland om daar hun (vegetarische) oude dag door te brengen. Ook mevrouw Franken heeft expliciet voor Felixoord gekozen. "Ik vind het fijn dat ik omringd ben door gelijkgestemden en aan niemand hoef uit te leggen waarom ik geen vlees eet. Wij vegetariërs staan toch anders in het leven. We denken veel na over het bestaan en onze positie in de wereld." Dat beeld herkent René Berendsen, manager van het zorgcentrum: "Vegetarisme gaat verder dan alleen geen vlees en vis eten. Het is echt een levenswijze." De traditionele bingo zul je in Felixoord dan ook niet aantreffen. Wel tai-chi en yoga. En vegetarische maaltijden dus, met af en toe een vleesvervanger.

Een huis waarin de bewoners omringd zijn door gelijkgestemden en waar de activiteiten worden aangepast op hun wensen, komt vaker voor. Zo is er het Rosa Spier Huis in Laren voor kunstenaars en wetenschappers, kent Egmond een verzorgingshuis voor oude zeemannen en kunnen 'roze' ouderen terecht in het L.A. Rieshuis in Amsterdam. Bij dat laatste complex is de animo groot, weet Roul Wessels (57), secretaris van de stichting L.A. Ries. Er staan inmiddels 120 homoseksuele ouderen op de wachtlijst. Volgens Wessels is het succes te danken aan het gedeelde verleden van homoseksuele ouderen. "Waar 'gewone' ouderen praten over kinderen en kleinkinderen, kunnen oudere homo's daar vaak niet over meepraten." Hij vertelt ook dat veel homoseksuele ouderen bang zijn voor de reacties van heterobejaarden in een regulier verzorgingshuis.

De Indische Ineke Coppen (75) woont sinds een paar maanden in 'Lieflijk Indië'; een in Haarlem gevestigd seniorencomplex voor ouderen uit Nederlands-Indië. Naarmate ze ouder werd merkte ze dat ze meer en meer begon terug te denken aan haar jeugd in Nederlands-Indië. "Toen ik jonger was zorgden werk, sport en vrienden voor afleiding. Maar toen dat wegviel kwam de behoefte om terug te gaan naar mijn roots. Ik vind het fijn om hier te praten over vroeger." Met een schuin oog kijkt ze naar de eettafel die volstaat met nasi, hete vis, kroepoek, gekruide sperzieboontjes en vooral veel sambal, het liefst zo heet mogelijk. "Eten is erg belangrijk in de Indische cultuur", vertelt Chris Rijken (60), secretaris van de Stichting Indische Ouderen Haarlem (SIOH). Zijn stichting nam het initiatief voor de bouw van het seniorencomplex, dat is opgebouwd als een Indische spekkoek; een laagje bruin en een laagje wit. "Mensen vinden het fijn om oud te worden in een vertrouwde omgeving", legt Rijken uit. "Dat klopt wel", zegt Coppen. "Als ik het bijvoorbeeld over een bepaalde stad in Indonesië heb, snappen ze hier precies wat ik bedoel." Terwijl ze luistert naar de traditionele krontjongmuziek die uit de geluidsboxen komt, staart ze glimlachend naar schilderijn met Indische rijstvelden en de tropische tuin van het complex, die omringd is door palmbomen die de Hollandse winter goed hebben doorstaan.

In de Utrechtse wijk Overvecht ligt zorgcentrum Rosendael. Sinds een jaar bevindt zich daar op de eerste verdieping 'Amana'; een speciaal voor Marokkaanse ouderen ingerichte zorgafdeling. In de woonkamer van 'Amana' ('geborgenheid') staat een traditioneel zilveren theeservies naast een schaaltje met vijgen en dadels. Een man in een rolstoel kijkt naar een Arabische tv-zender waar een voetbalwedstrijd wordt uitgezonden. De speciale afdeling had een moeizame start, vertelt Riet Kuiperij, interim manager van Amana. "Voor Marokkaanse families is het nog altijd taboe om je ouders naar een verpleeghuis te brengen. Kinderen verzorgen hun ouders het liefst zo lang mogelijk thuis." Maar tevreden reacties van bewoners en familieleden zorgden ervoor dat steeds meer families een kijkje kwamen nemen en inmiddels zijn alle twaalf kamers bewoond. Kuiperij denkt wel te weten waar het succes van bijzondere verzorgingshuizen vandaan komt: "In een regulier verpleeghuis zijn de normen en waarden afgestemd op de meerderheid van de groep. Maar die komen lang niet altijd overeen met de wensen van deze groep ouderen." Kuiperij legt uit dat veel van de mensen die er nu wonen, behoren tot de eerste generatie Marokkanen. "Die spraken al weinig Nederlands en nu ze ziek zijn, vallen ze bijna volledig terug in hun moedertaal." Ze is ervan overtuigd dat je betere zorg kunt verlenen als je de taal van de bewoners begrijpt. "En dan niet eens letterlijk de woorden maar vooral de betekenis." En dus werken er bij Amana mensen met een Marokkaanse achtergrond. En wordt er elke avond een halal maaltijd geserveerd. "Niet eens altijd Marokkaans, soms ook gewoon boerenkool met worst. Maar dan wel halalworst", vertelt Kuiperij glimlachend. Uit de gebedsklok boven de keukendeur klinkt luid gezang; het is tijd voor het middaggebed en daarmee ook voor de middagrust. Want dat is in elk verpleeghuis dan weer wel hetzelfde.

Taal en herinneringen
Ouder worden tussen gelijkgestemden kan wel degelijk bijdragen aan een gelukkiger oude dag. Dat zegt geriatriedeskundige Sophia de Rooij van het Academisch Medisch Centrum Amsterdam (AMC). Dit komt volgens haar omdat bij het ouder worden, bekenden vaak wegvallen. "Je moet dan voortdurend uitleggen wie je bent en waar je vandaan komt. Als je omringd bent door gelijkgestemden, ben je elkaars geheugen", legt De Rooij uit. Daarnaast zorgt teruggaan naar de jeugd voor een gevoel van veiligheid.

Klinisch geriater Gerard Ligthart vertelt dat vooral bij dementerende ouderen, taal een belangrijk aspect wordt. Door het ziekteproces wordt de laatst aangeleerde taal beschadigd terwijl de taal van de jeugd juist sterker naar voren komt.

Een verzorgingshuis op maat
Veel mensen worden overvallen op het moment dat ze een ziekte krijgen. Dan is het vaak te laat om na te denken over welke zorg u wilt en waar die zorg verleend moet worden.

Het is daarom belangrijk op tijd na te denken over de oude dag. Dat kan bijvoorbeeld door te praten met een zogenoemde ouderenadviseur. Die is op de hoogte van alle regelingen en voorzieningen op het gebied van ouderen. Een gesprek met een ouderenadviseur is gratis voor iedereen van 55 jaar en ouder.

Ga langs bij verpleeghuizen waar u later mogelijk wilt verblijven. Praat met de bewoners(commissie) en kijk of de sfeer u aanstaat.

Voor mensen die zelf niet meer kunnen aangeven of zij zich prettig voelen, is de rol van de naaste familie belangrijk. Samen met het verplegend personeel moeten zij alert zijn op signalen zoals niet meer eten, slecht slapen of geen contact maken met medebewoners.

Zorg in reguliere verpleeghuizen wordt vergoed door de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten. Voor particuliere verpleeghuizen moet een eigen bijdrage worden betaald, dat kan vaak (deels) met het persoonsgebonden budget.

Geen opmerkingen: